Utrata danych na nośniku jest dla każdego bolesnym przeżyciem. Nikt się tego nie spodziewa i przeważnie nie jest zawczasu przygotowany. To nie są tylko dane z komputerów, ale także z pendrive, kart pamięci czy serwerów NAS. Na nośnikach pamięci przeważnie przetrzymujemy cenne dokumenty, zdjęcia, filmy lub pocztę.
Do utraty dostępu do danych może dochodzić w różny sposób: celowe lub przypadkowe usunięcie, szkodliwe oprogramowanie czy w końcu fizyczną awarię nośnika. Niestety wśród naszych klientów nie są to pojedyncze przypadki, więc warto na taką ewentualność się przygotować. Nie zawsze urządzenia przechowujące nasze najcenniejsze dane wysyłają sygnały o nadchodzącej usterce. Często bywa, że potrafią się uszkodzić z dnia na dzień pozbawiając użytkownika jakichkolwiek możliwości. Jedynym wiec, sposobem na zabezpieczenie się przed taką ewentualnością jest tworzenie kopii zapasowych dla szczególnie krytycznych, dla nas, danych. Oczywiście nie koniecznie trzeba kopiować wszystkiego, lepiej się skupić na tych najważniejszych. Programy, które z łatwością ściągniemy z internetu, nie są krytycznymi dla nas zasobami, ale już bazy danych, z których korzystają mogą być już bardzo newralgiczne. Pamiątkowe zdjęcia, filmy, autorskie prace mogą być już nie do odtworzenia.
Awarie dysków Nie ma urządzeń do przechowywania danych, które są bezawaryjne i w pełni bezpieczne. Każdy dysk, pendrive, karta pamięci, czy serwer NAS RAID może uszkodzić się w dowolnej chwili.
Najczęstszymi przyczynami uszkodzenia nośników to:
- upadki – mechaniczne uszkodzenia dysków twardych, to najczęstsze przyczyny ich dysfunkcji. Jednak problem tego typu uszkodzeń nie tylko dotyczy dysków HDD. Nośniki półprzewodnikowe również nie są do końca odporne na bodźce fizyczne.
- zalania – żadne urządzenie elektroniczne nie jest odporne na interakcje z płynami. Delikatna elektronika zawsze jest podatna na korozję wynikającą z osadów po różnego rodzaju cieczach. W wyniku wilgoci, bardzo szybko utleniają się połączenia i wyprowadzenia podstawowych układów. Taki nośnik zapewne w niedługim czasie przestanie działać
- złamania – na tego typu usterki narażone są w szczególności karty pamięci. To bardzo delikatne nośniki i niewiele trzeba, żeby złamać kartę przy wkładaniu lub wyjmowaniu z jakiegoś urządzenia – aparatu fotograficznego, czytnika, telefonu, laptopa czy adaptera.
- uszkodzenia elektryczne – Niewłaściwe podłączenie nośnika, użycie nieodpowiedniego zasilacza, zwarcie podczas zalania, wyładowania atmosferyczne to przeważnie przyczyny tego tupu uszkodzeń, które są wstanie wyeliminować każdy nośnik danych.
- wyeksploatowanie – Dotyczy to wszystkich dostępnych na rynku nośników pamięci. W dyskach twardych najczęściej wyeksploatowaniu ulegają głowice, w nośnikach półprzewodnikowych zużywają się np. chipy pamięci
- uszkodzenia logiczne – powstają najczęściej z powodu zaburzeń tablic partycji i systemu plików, uniemożliwiając dostęp do danych
Do utraty danych mogą się również przyczynić sami użytkownicy:
- podstawowym błędem jest usunięcie danych – przypadkowe błędy podczas kopiowania, formatowanie, nadpisanie, samodzielne odzyskiwanie
- instalacja złośliwego oprogramowania – otwarcie załącznika email, kliknięcie w niewłaściwy link, instalacja aplikacji z nieautoryzowanego źródła, może natychmiast zmanipulować i uszkodzić dane użytkownika. Np. Zaszyfrowanie danych , może spowodować ich bezpowrotną utratę
- niewłaściwa obsługa nośnika – odłączanie urządzenia magazynu, gdy proces operacji na danych jeszcze się nie zakończył, uderzanie, przegrzewanie, narażenie na przepięcia mogą zmodyfikować system nośnika.
Tworzenie backupu danych
W tym miejscu chcielibyśmy zaznaczyć, że niedopuszczalne jest robienie kopii zapasowych na tym samym nośniku, który chcemy zabezpieczyć! – w przypadku awarii nośnika, utracimy dostęp również do kopi zapasowej. Odradzamy również robienia backupu na innym dysku, jednak zamontowanym na pokładzie tego samego urządzenia. Np. jako drugi dysk w laptopie. Kopiowanie danych z dysku na dysk w laptopie może skutkować utratą wszystkich danych, w przypadku uszkodzenia laptopa. (zwarcie zasilania, zalanie, upadek może uszkodzić oba dyski na raz). Również w przypadku zawirusowania komputera – oba dyski zostaną tak samo zaszyfrowane.
Jeżeli chcemy zrobić użyteczną wersję kopii, to musi ona znajdować się na zewnętrznym nośniku na stałe odłączonym od źródłowego i podłączanym tylko podczas backupu. Dotyczy to również danych w tzw. chmurze.
Kopie zapasową można przeprowadzić na wiele sposobów:
- ręcznie w przypadku niewielkiej ilości ściśle sprecyzowanych danych – to najprostsza metoda wykonywania kopii zapasowych. Jeżeli zależy nam np. na kilku folderach, to można je kopiować ręcznie metodą kopiuj - wklej. Proces będzie nieco czasochłonny, ale też skuteczny. Oczywiście wymaga to od użytkownika pewnej systematyczności i skrupulatności
- poprzez pełną kopię danych. – czyli tzw. Mirror. – polega to na skopiowaniu dokładnie całego obrazu nośnika na inny niezależny nośnik. Jest szczególnie zalecana, kiedy ważne pliki są rozrzucone w różnych bazach danych i folderach trudnych do zidentyfikowania.
- poprzez przyrostową kopię danych – to najbardziej zaawansowany proces backupu – dopisuje dane, które zostały zmienione od utworzenia ostatniej kopii. (kopia różnicowa – natomiast dopisuje dane od ostatniego pełnego obrazu)
- W sieci znajduje się wiele darmowych programów do tworzenia backupu danych, są też programy płatne i bardziej zaawansowane, pozwalające np. na szyfrowanie backupu. Windows 10 ma na przykład, wbudowane funkcje backupowania. Bardziej zaawansowane i płatne programy, zwykle pracują w tle i bardzo inteligentnie. Kopiują tylko te informacje, które zostały zmodyfikowane w wybranych folderach i od ostatniego wykonania kopii. Te działania przyśpieszają cały proces backupu Każda kopia powinna być też regularnie sprawdzana pod kątem jej użyteczności. Tzn, czy jest sprawna i funkcjonalna. Nader często spotykamy się z backupami, które są nic niewarte, bo zawierają uszkodzone dane i na pewno nie nadają się do odtworzenia utraconych danych.
Najbardziej popularnymi nośnikami do tworzenia backupów są dyski zewnętrzne USB i serwery NAS. Jednak nośniki te mają również swoje wady. Dyski przenośne dużo łatwiej uszkodzić często je przenosząc, czy przełączając między komputerami. Natomiast jeżeli chodzi o NASy, to również nie należy ich traktować jako pełnoprawny backup. Umieszczone w nich dyski są wrażliwe na błędy zapisu, uszkodzenia, zawirusowania. Serwery te są podłączone najczęściej do domowej sieci, w ten sposób, że uszkodzenie danych w komputerze (np. przez zawirusowanie czy błędy partycji) może zmodyfikować dane również w NAS.
Pełnoprawny backup polega na tym, że możemy odtworzyć dane z dowolnego punktu w czasie. Natomiast kopiowanie dysku na bieżąco nie jest backupem. Przestrzegając tych kilku zasad poprawnego backupowania na pewno będziemy lepiej zabezpieczeni na wypadek awarii jakiegokolwiek nośnika z newralgicznymi danymi. Dla pełnego bezpieczeństwa, takich kopii warto mieć przynajmniej dwie na różnych nośnikach.